Małe dzieci w wieku żłobkowym każdego dnia stają przed wieloma wyzwaniami. Muszą zmierzyć się z nowym otoczeniem poza domem, nawiązywać relacje z rówieśnikami i dostosowywać się do zasad. Sytuację komplikuje fakt, że dzieci w tym wieku często nie potrafią jeszcze werbalnie wyrazić swoich potrzeb, co może prowadzić do frustracji, niechęci wobec niektórych czynności, a nawet złości. W związku z tym maluchy manifestują swoje emocje w inny sposób, przykładowo gryząc. Problem ten w żłobku jest bardziej powszechny, niż mogłoby się wydawać, i stanowi wyzwanie zarówno dla rodziców, jak i opiekunów. Co warto wiedzieć na ten temat i jak oduczyć dziecko gryzienia?
Dlaczego dzieci gryzą? Przyczyny
Sytuacja, gdy dziecko gryzie w żłobku, a jest na etapie, gdy jeszcze nie potrafi mówić i zwerbalizować podstawowych potrzeb i zdarza się to w przypływie zdenerwowania czy skrajnych emocji, to zjawisko naturalne. Nie oznacza to jednak, że nie należy próbować oduczyć malucha takich zachowań. Gryzienie jest niebezpieczne i nieprzyjemne zwłaszcza dla innych dzieci. Jednak stanowi ono jeden z przejawów wyrażenia emocji. Na występowanie takiego zachowania mają wpływ czynniki emocjonalne, społeczne i rozwojowe.
Główne przyczyny behawioralne gryzienia dziecka w żłobku
Frustracja – maluch nie radzi sobie z zastaną sytuacją i nie może nazwać tego, co odczuwa. Pojawia się gniew, strach i napięcie. Wiele bodźców naraz rodzi w nim złość. Poprzez gryzienie dziecko sygnalizuje, że jest w tej chwili nieszczęśliwe. To również próba rozładowania napięcia.
Próba kontroli sytuacji – gryzienie to jeden ze sposobów np. na wygranie sporu z innym dzieckiem choćby o zabawkę. Dziecko zachowuje się w ten sposób, gdy chce postawić na swoim lub przejąć kontrolę nad daną sytuacją.
Naśladownictwo – warto pamiętać, że gryzienie może być wynikiem obserwacji rówieśników, którzy robią to samo. Dzieci eksperymentują z nowymi zachowaniami i nie wiedzą na tym etapie, które jest właściwe, a które nie.
Modelowanie – gryzienie może być również odpowiedzią na sytuację w domu, gdzie panuje napięta atmosfera, brak szacunku w rozmowie czy podniesiony głos. To wówczas odpowiedź na agresję poprzez przelanie jej na rówieśników.
Odzwierciedlanie – dziecko, które otrzymuje w domu kary cielesne, ale też doświadcza popychania czy szturchania, wykształca mechanizmy obronne na podobnym poziomie, a następnie przejawia je w sytuacjach konfliktowych.
Niewykształcona empatia – dziecko w wieku żłobkowym nie rozumie, że ugryzienie powoduje u drugiej osoby ból, dlatego bez zawahania się stosuje taką formę obrony lub ataku.
Jak reagować na gryzienie?
Bardzo ważna w tym, jak oduczyć dziecko gryzienia, jest pierwsza reakcja opiekuna. W momencie, gdy zauważone zostanie ugryzienie, należy stanowczo i jak najszybciej zareagować, ale nie w sposób agresywny i taki, który mógłby wystraszyć dzieci. Kluczowe jest najpierw zapewnienie bezpieczeństwa podopiecznym znajdującym się w pobliżu malucha, który gryzie, a następnie zwrócenie się do niego spokojnym głosem.
Wyjaśnienie problemu powinno być sformułowane prostymi zdaniami, niepodniesionym głosem, ale stanowczo. Ważne jest, aby dziecko uświadomione zostało o złym zachowaniu od razu po ugryzieniu i skojarzyło ten fakt na przyszłość.
Jak oduczyć dziecko gryzienia?
Przykładem interwencji w przypadku gryzienia jest przytrzymanie dziecka i otoczenie go rękami, aż się uspokoi. Następnie należy wystosować prosty i jasny komunikat wraz z podpowiedzią rozwiązania sytuacji. Może to być np. takie sformułowanie: „Nie wolno gryźć, bo to boli dzieci. Jeśli chcesz tę zabawkę, poproś koleżankę. Jeśli Ci smutno lub jesteś zły, ściśnij mocno misia. Nie gryź”. Jeśli dziecko ma problem z porozumiewaniem się i nawiązaniem kontaktu z innym, warto dowiedzieć się, jak pomóc nawiązać maluchowi takie relacje.
Edukacyjne metody zapobiegania gryzieniu
Aby oduczyć dziecko gryzienia oraz innych agresywnych zachowań, także względem rówieśników, ważne jest rozwijanie umiejętności społecznych i empatii. Można to robić każdego dnia poprzez różne metody i strategie edukacyjne. Jednym ze sposobów są wspólne spacery i przykładowo zbudowanie wspólnie karmnika dla ptaków, do którego dzieci będą mogły włożyć smakołyki i karmę. Pomoże to rozwinąć poczucie odpowiedzialności i troski. Warto też wprowadzić prace plastyczne z rysowaniem buziek wyrażających emocje i dzielić je na dobre oraz złe wraz z oznaczaniem kolorów.
Świetną formą integracji rówieśników i rozwijania kompetencji społecznych są gry zespołowe i zajęcia sensoryczne. Pomagają one nie tylko rozwijać wrażliwość na bodźce, ale również na drugą osobę. Wspomaga to zacieśnianie więzi, a więc zmniejsza ryzyko konfliktu pomiędzy dziećmi i możliwość pogryzienia.
Komunikacja z rodzicami i wspólne działanie na rzecz dobra dziecka
W pracy opiekuna ważny jest również stały kontakt z rodzicami lub opiekunami dziecka i informowanie ich o zachowaniu malucha w żłobku. Jednocześnie warto dowiedzieć się, jakie reakcje przejawia w domu. Dzięki wymianie informacji o wiele łatwiej jest ustalić przyczyny tego, dlaczego dziecko gryzie w żłobku i dopasować odpowiednie działania, które oduczą malucha takich zachowań. Aby jeszcze lepiej poznać mechanizmy reagowania dzieci i kompleksowo przygotować się do pracy w żłobku, warto wybrać “Szkolenie na opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym” online dostępne na stronie opiekun.net. Program szkolenia przewiduje ciekawe tematy, takie jak: kreowanie przedmiotowego i społecznego środowiska rozwoju dziecka, zabawa jako podstawowa forma aktywności dziecka. Po pozytywnym ukończeniu kształcenia i zdanym egzaminie absolwent otrzymuje stosowne zaświadczenie. Szkolenie daje uprawnienia do podjęcia pracy w: żłobku, klubie dziecięcym, placówkach zajmujących się opieką nad najmłodszymi oraz w charakterze opiekunki dzieci do 3. roku życia.
